Η διατριβή αναλύει τις αντιλήψεις, πεποιθήσεις και την στάση των Ελληνοκυπρίων όπως αναπτύχθηκαν από την κυβέρνηση, τον πολιτικό κόσμο και τον Τύπο, σχετικά με την ανάμειξη της Σοβιετικής Ένωσης στο Κυπριακό, την περίοδο 1964-1974. Λαμβάνεται υπόψη και καταγράφεται το πολιτισμικό και ιδεολογικό υπόβαθρο επί του οποίου στηρίχθηκαν οι προσεγγίσεις αυτές. Η διατριβή διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι Ελληνοκύπριοι αντιλαμβάνονταν μια «συνεκτική σοβιετική προσέγγιση», η οποία υιοθετούσε τις ελληνοκυπριακές εθνικές επιδιώξεις. Ταυτόχρονα, διερευνάται και μια άλλη προσέγγιση, δηλαδή κατά πόσο οι Σοβιετικοί επεδίωκαν αποκλειστικά την εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων, ιδίως μετά την παροχή στην Κύπρο πολιτικοστρατιωτικής στήριξης για αποτροπή της διχοτόμησης.

Η έρευνα διαπιστώνει πως η Μόσχα ακολουθούσε μια ρεαλιστική πολιτική, για αποτροπή νατοποίησης της Κύπρου και χρησιμοποίηση της για επιθέσεις εναντίον της. Ο βασικός αυτός στόχος, καθόριζε και τη συμπεριφορά της, η οποία είχε διακυμάνσεις, ανάλογα με την στάση που τηρούσαν οι πλευρές στο Κυπριακό. Διαπιστώνεται όμως και μια ιδεαλιστική προσέγγιση των Σοβιετικών, λόγω των ιστορικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών δεσμών του ρωσικού λαού με τον Ελληνισμό, η οποία εκδηλωνόταν κυρίως προς την Κύπρο, επειδή η Ελλάδα συμμετείχε σε εχθρικό συνασπισμό. Αυτός ο σοβιετικός προσανατολισμός, δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς από τους Ελληνοκυπρίους, οι οποίοι κυρίως αντιλαμβάνονταν ιδεαλιστικά πως η Μόσχα, όφειλε να είναι στο πλευρό τους, γιατί αυτό υπαγόρευε το δίκαιο της υπόθεσής τους. Η επικρατούσα άποψη αναφέρει πως η Μόσχα υποστήριζε μια αδέσμευτη, ανεξάρτητη και κυρίαρχη Κύπρο, απορρίπτοντας την Αυτοδιάθεση-Ένωση. Εντούτοις, τα ευρήματα δείχνουν πως η Μόσχα άφηνε ανοικτή την προοπτική της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης, αν έβρισκε ανάλογη ανταπόκριση, κυρίως από την Ελληνική Κυβέρνηση, χωρίς να εκτροχιαζόταν ο βασικός της στόχος για αποτροπή νατοποίησης της Κύπρου και χρησιμοποίηση του εδάφους της για επιθέσεις εναντίον της.

Εν τη απουσία πρωτογενούς σοβιετικού αρχειακού υλικού, είναι παρακινδυνευμένο να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τη σοβιετική πολιτική. Ωστόσο, μέσω άλλων πηγών, ήτοι αμερικανικών, ελληνοκυπριακών και ελλαδικών, είναι δυνατή τέτοια έρευνα, η οποία δίνει απαντήσεις και τροφή για περαιτέρω έρευνα.

Έχει σημαντική αξία η μελέτη και κατανόηση του τρόπου με τον οποίον αντελήφθησαν και ανάλυσαν οι δρώντες τη σοβιετική ανάμειξη στο Κυπριακό. Διερευνάται για πρώτη φορά, όχι η καθαυτό σοβιετική πολιτική, με την οποία ασχολήθηκαν άλλοι ερευνητές, αλλά το πώς αυτή γινόταν αντιληπτή και πώς η αντίληψη αυτή δημιούργησε μια πολιτική δυναμική, που εκδηλώθηκε από διάφορους θεσμούς, όπως η κυβέρνηση, με κύριο δρώντα τον πρόεδρο Μακάριο, τα κόμματα, πολιτικούς παράγοντες και τον Τύπο.

The present dissertation analyzes the perceptions, convictions, and the attitude of Greek Cypriots as these had been developed and manifested by the government, the Greek Cypriot political world, and the Press, regarding soviet interests and initiatives on the Cyprus issue, the period 1964-1974. The cultural and ideological background of these approaches is also taken into consideration. More specifically, the study examines how Greek Cypriots perceived a “coherent soviet approach”, which was adopting the Greek Cypriots’ national pursuits. Simultaneously a competing approach is being examined, namely that the Soviets pursued their own national interest, as that was perceived by Moscow, especially following the provision of political and military support, to avert the division of Cyprus.

The study elucidates Moscow’s policy which was focused on the prevention of accession of Cyprus to NATO, with all its geostrategic and political ramification, as well as the political conjuncture on the island which was conditioning the sole soviet attitude. Nevertheless, there was an idealistic soviet approach towards Hellenism, due to the historical, cultural, and religious ties. This was primarily expressed to Cyprus, given the fact that Greece was a NATO member. This soviet political orientation was not properly exploited by Greek Cypriots, who, idealistically perceived USSR’s support, as a result of being the victims of Turkey’s aggression.

According to the prevailing perception, Moscow supported a non-aligned independent Cyprus, and she would never favor self-determination and ITS union with Greece. However, the findings indicate that USSR might have supported such a development, on the clear understanding, that should a relevant response be expressed, especially by the Greek Government, and provided that her basic target should not be jeopardized, i,e the accession of Cyprus to NATO and the use of its territory for aggression against her.

Due to the lack of primary soviet archive material, it is problematic to reach safe conclusions on the actual soviet policy. However, through Greek, Cypriot, and American sources, it is feasible that such research could lead to future research hypothesis to shed more light on the issue. It is important to study and evaluate how the active subjects perceived the soviet involvement to the problem. The research primarily focused, not on the actual soviet policy, which was done by other scholars, but on how this was perceived and how this perception created a political dynamic, being expressed by various institutions, such as the Cypriot Government, President Makarios, political establishments, parties, and the Press.