Αρκετές έρευνες καταδεικνύουν ότι οι επαγγελματίες υγείας βιώνουν άγχος που συχνά συνοδεύεται από έντονη συμπτωματολογία, η οποία επηρεάζει αρνητικά την εργασιακή τους απόδοση και την ψυχική τους διάθεση, με αποτέλεσμα τα επαγγέλματα υγείας να χαρακτηρίζονται ως από τα πλέον στρεσογόνα (Μουστάκα κ.ά., 2010). Παρόλα αυτά, μπορούν να σχεδιαστούν αποτελεσματικές παρεμβάσεις για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό, νοουμένου ότι καθοριστεί η ένταση των σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων του άγχους των επαγγελματιών υγείας και αξιολογηθεί το παροδικό και ιδιοσυγκρασιακό. Παράλληλα, με βάση τα στοιχεία αυτά χρειάζεται να δοκιμαστούν και να αξιολογηθούν παρεμβάσεις όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική παρέμβαση, κενά που επιδιώκεται να καλυφθούν με την παρούσα μελέτη.

Σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης λοιπόν ήταν να αξιολογηθεί το άγχος, η ένταση των σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων του άγχους των επαγγελματιών υγείας, η αξιολόγηση του παροδικού (state anxiety) και του ιδιοσυγκρασιακού άγχους (trait anxiety) και ο εντοπισμός των τρόπων αντιμετώπισης των αγχογόνων καταστάσεων που υιοθετούν οι επαγγελματίες υγείας στα ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα, στις νευροψυχιατρικές κλινικές και στα δημόσια νοσοκομεία της Κύπρου. Επιπρόσθετα, η παρούσα μελέτη στοχεύει στην αξιολόγηση και σύγκριση των συμπτωμάτων και της έντασης του άγχους ανάμεσα στις διάφορες μεταβλητές, όπως οι εκπαιδευτικοί και εργασιακοί παράγοντες και στους τρόπους αντιμετώπισης των αγχογόνων καταστάσεων που υιοθετούν οι επαγγελματίες υγείας με μεταβλητές, όπως η ικανοποίηση και το άγχος. Επίσης, στοχεύει στην αξιολόγηση και σύγκριση των επιπέδων των πιο πάνω χαρακτηριστικών πριν και μετά από ένα πρόγραμμα παρέμβασης με βάση τη γνωστικοσυμπεριφορική προσέγγιση.

Στα πλαίσια αυτά, διενεργήθηκε ποσοτική συγχρονική μελέτη. Το κύριο ερευνητικό εργαλείο ήταν το ερωτηματολόγιο, το οποίο περιείχε ερωτήσεις για τα κοινωνικό-δημογραφικά, εκπαιδευτικά και εργασιακά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, το ερωτηματολόγιο άγχους του Spielberger (STAI), την κλίμακα ποσοτικής εκτίμησης του άγχους Hamilton και το ερωτηματολόγιο «Τρόποι αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων (WAYS)» των Folkman και Lazarus. Ελέγχθηκε ο βαθμός αξιοπιστίας και εγκυρότητας των ερευνητικών εργαλείων στο δείγμα και βρέθηκαν τα εξής: (α) παροδικό άγχος της κλίμακας άγχους του Spielberger: Cronbach a = 0,540, (β) ιδιοσυγκρασιακό άγχος της κλίμακας άγχους του Spielberger: Cronbach a = 0,652, (γ) συνολικό άγχος της κλίμακας άγχους του Spielberger: Cronbach a = 0,688, (δ) κλίμακα ποσοτικής εκτίμησης του άγχους Hamilton: Cronbach a = 0,870 και, (ε) στο ερωτηματολόγιο «Τρόποι Αντιμετώπισης Αγχογόνων Καταστάσεων» των Lazarus & Folkman ο βαθμός εσωτερικής αξιοπιστίας Cronbach a κυμάνθηκε από 0,506 μέχρι 0,868. Στην έρευνα συμμετείχαν 400 επαγγελματίες υγείας. Το 92,2% του δείγματος ήταν γυναίκες με μέση ηλικία τα 39,2 έτη. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν έγγαμοι και απόφοιτοι Πανεπιστημίου. Αναφορικά με το άγχος βρέθηκε ότι οι άνδρες βίωναν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερο άγχος από τις γυναίκες. Η ηλικία και η οικογενειακή κατάσταση δεν επηρέασαν την εκδήλωση του άγχους. Βρέθηκε επίδραση της εκπαίδευσης στο άγχος καθώς οι απόφοιτοι Πανεπιστημίου βρέθηκαν να βιώνουν στατιστικά σημαντικά υψηλότερο άγχος από τους απόφοιτους Κολλεγίων. Οι χαμηλότερες τιμές άγχους παρατηρήθηκαν στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) και στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία (ΤΕΙ), ενώ οι υψηλότερες στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και στην Ορθοπεδική Κλινική. Δεν βρέθηκε επίδραση των μεταβλητών: κλινική, χρόνος προϋπηρεσίας, αριθμός των ασθενών ανά βάρδια και θέση εργασίας στο άγχος. Σε σχέση με το ερωτηματολόγιο WAYS βρέθηκε στατιστικά σημαντική επίδραση του παράγοντα φύλο, ηλικία και οικογενειακή κατάσταση στην επιλογή των στρατηγικών. Ομοίως, βρέθηκε επίδραση του αριθμού των ασθενών πρωϊνής βάρδιας, της θέσης εργασίας και της έδρας του νοσοκομείου αλλά και της ικανοποίησης από το αντικείμενο της εργασίας στην επιλογή των στρατηγικών αντιμετώπισης. Η επιλογή των στρατηγικών αντιμετώπισης του άγχους βρέθηκε να επηρεάζεται από το φύλο, την ηλικία και την οικογενειακή κατάσταση. Ακόμη, βρέθηκε η ύπαρξη αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην ένταση των συμπτωμάτων του άγχους και τις στρατηγικές αντιμετώπισης. 

Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης σχεδιάστηκαν και σχηματίστηκαν δύο ομάδες παρέμβασης, οι οποίες αποτελούνταν από 15 άτομα αντίστοιχα. Το ομαδικό πρόγραμμα παρέμβασης αποτελείτο από 8 εβδομαδιαίες συναντήσεις της μίας ώρας η κάθε μία και βασιζόταν στις αρχές των γνωστικών συμπεριφορικών μεθόδων. Το αποτέλεσμα της παρέμβασης εκτιμήθηκε με ένα αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο πριν και μετά την αποπεράτωση του προγράμματος. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι οι βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις ψυχοεκπαίδευσης μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά το άγχος στο χώρο εργασίας και να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες στα άτομα, αφού βρέθηκαν μειωμένα τα αρνητικά συναισθήματα των συμμετεχόντων μετά την παρέμβαση, πιο ισχυρή διεκδικητική συμπεριφορά και πιο ευέλικτες στρατηγικές αντιμετώπισης των αγχογόνων καταστάσεων. Επιπρόσθετα, βρέθηκε ότι, μετά την παρέμβαση, οι συμμετέχοντες έτειναν να βρουν ένα κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον υποστήριξης για να αντιμετωπίσουν τις στρεσογόνες καταστάσεις.

Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση των αγχογόνων καταστάσεων από τους επαγγελματίες υγείας επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες των οποίων η διερεύνηση θεωρείται αναγκαία για να σχεδιαστούν στοχευμένες παρεμβάσεις και έτσι να μειωθεί το άγχος τους, με θετικά αποτελέσματα τόσο για τους ίδιους όσο και για τον οργανισμό.

Over the years, the belief that work is the cornerstone of prestige, but also the means to meet growing needs, has pushed humans into arduous and exhausting occupations (Vlachou et al., 2016). Individuals who choose to provide paid services to society, such as those in health professions, appear to be more susceptible to stress. Studies conducted on healthcare professionals who directly serve people showed that stress can have a significant negative impact on their health, and that stress, anxiety and burnout can affect their job performance as well as reduce their quality of life (Nako, 2010, Celmece & Menekay 2020, Morgantini et al., 2020). Thus, in line with the demands for healthy work along with the pressing need for the enforcement of preventive measures, we designed this quantitative study to measure the intensity of physical and psychological symptoms of anxiety, to assess transient (state anxiety) and temperamental stress (trait anxiety) experienced by health professionals and to investigate methods of coping with stressful situations. However, effective interventions can be designed to address this phenomenon, provided that the intensity of the physical and psychological symptoms of stress in healthcare professionals is determined and the transient and temperamental is assessed. At the same time, based on these data, interventions such as cognitive-behavioral intervention, which are sought to be covered by the present study, need to be tested and evaluated.

The central objective of the present study was to examine the effects of occupational stress on health professionals by studying them through the Beck Anxiety Inventory (ΒΑΙ), the Spielberger Anxiety Inventory (STAI), the Hamilton Anxiety Stress Scale, the Folkman Ways & Anxiety Inventory (WAYS), and the Rathus Assertiveness Schedule (RAS), to measure behavioral changes resulting from assertiveness practice.

The aims were to evaluate 1) the severity of anxiety, stress symptoms, 2) the ways of coping with stressful conditions, and 3) the levels of occupational stress symptoms and coping strategies after a brief cognitive-behavioral intervention program.

In this context, a quantitative synchronous study was conducted. The main research tool was the questionnaire, which contained questions about the socio-demographic, educational and occupational characteristics of the participants, the Beck Anxiety Inventory (ΒΑΙ), the Spielberger Anxiety Inventory (STAI), the Hamilton Anxiety Stress Scale, the Folkman Ways & Anxiety Inventory (WAYS), and the Rathus Assertiveness Schedule (RAS), to measure behavioral changes resulting from assertiveness practice.

The rate of reliability and validity of the research tools in the sample was checked and the following were found: (a) Spielberger transient stress scale: Cronbach a = 0.540, (b) Spielberger stress scale temperament stress: Cronbach a = 0.652, (c) Spielberger's total stress scale: Cronbach a = 0.688, (d) Hamilton stress quantification scale: Cronbach a = 0.870 and, Folkman Ways & Anxiety Inventory (WAYS), the Cronbach a degree of internal reliability ranged from 0.506 to 0.868. 400 health professionals participated in the study (93 percent response rate). 92.2% of the sample were women with a mean age of 39.2 years. Preliminary results report multiple problems related to stress, which exist systematically at all levels of the organizations under study. Depression, moderate to low levels of self-esteem and moderate anxiety symptoms were very common in the sample. Women appeared to suffer from higher levels of stress; 41% reported that work stress had led them to make mistakes at work; 58% had taken sick leave due to somatic problems and 33% due to psychologicalemotional problems; 32,8% and 30,4% reported that their personal and family life, correspondingly, were moderately affected by the negative impact of work. Statistical significance was found in terms of gender, age, marital status, number of morning shift patients, place of work, job satisfaction and options of coping strategies. The lowest stress values were observed in the Emergency Department (ICU) and the Regular Outpatient Clinics (TEI), while the highest in the Intensive Care Unit (ICU) and the Orthopedic Clinic. Furthermore, an interaction was found between the intensity of anxiety symptoms and coping strategies.

In the context of the present study, two intervention groups were designed and formed, which consisted of 15 people respectively. The group intervention program consisted of 8 weekly sessions of one hour each and was based on the principles of cognitive behavioral methods. The result of the intervention was assessed with a self-completing questionnaire before and after the completion of the program. Data analysis showed that short-term psychoeducational interventions can effectively reduce workplace stress and develop social skills in individuals, participants' negative emotions after the intervention were reduced, they had stronger assertive behavior, and more flexible coping strategies were found for dealing with stressful situations. In addition, it was found that, after the intervention, participants tended to find a suitable social support environment to deal with stressful situations.

In conclusion, the treatment of stressful situations by healthcare professionals is influenced by several factors whose investigation is considered necessary to plan targeted interventions and thus reduce their stress, with positive results for both themselves and the body.