Η παρούσα έρευνα μελέτησε το πολύπλευρο «κόστος» της ποινής εγκλεισμού σε σωφρονιστικό κατάστημα, στις οικογένειες των κρατουμένων και στα ίδια τα άτομα (κρατούμενοι και αποφυλακισθέντες). Η σκοπιμότητα της μελέτης επικεντρώνεται στην διερεύνηση των προβλημάτων-συνεπειών που επιφέρει ο εγκλεισμός στα άτομα εντός και εκτός φυλακής, σε επίπεδο Προσωπικό, Κοινωνικό, Ψυχολογικό, Οικονομικό και Οικογενειακό, καταγράφοντας τις εμπειρίες των κρατουμένων, των αποφυλακισθέντων, καθώς και του οικογενειακού περιβάλλοντος ατόμων που έχουν βιώσει φυλάκιση.

Η έρευνα διεξήχθη κατόπιν σχετικών αδειών, στα Σωφρονιστικά Καταστήματα: Διαβατών- Θεσσαλονίκης, Χαλκίδας, Ναυπλίου και Ιωαννίνων. Επιπλέον στην Πύλη Ελευθερίας και στο ΚΕΘΕΑ Προμηθέας κατά το χρονικό διάστημα Δεκεμβρίου 2018 - Ιουνίου 2019 και εντάσσεται στις πρωτογενείς μελέτες εμπειρικής διερεύνησης. Υιοθετήθηκε μια ποιοτική προσέγγιση και εις βάθος μελέτη του θέματος, μέσω προσωπικών ημι-δομημένων συνεντεύξεων (δια ζώσης) σε κρατούμενους, αποφυλακισθέντες και σε μέλη οικογενειών.

Ο κύριος όγκος των δεδομένων προκύπτει από εκατόν δεκαοκτώ (118) συνεντεύξεις και ως μέθοδος ανάλυσης των ποιοτικών δεδομένων επιλέχθηκε η Θεματική Ανάλυση. Από την ανάλυση του υλικού δημιουργήθηκαν κωδικοί, από τους οποίους δομηθήκαν οι προς διερεύνηση Θεματικές, τόσο για τα άτομα που βίωσαν την εμπειρία του εγκλεισμού, όσο και για την ίδια την οικογένεια. Συγκεκριμένα, από την Θεματική Ανάλυση των ιδίων των ατόμων (κρατούμενοι-αποφυλακισθέντες) προέκυψαν πέντε (5) Θεματικές: «Εμπειρία του εγκλεισμού», «Εμπειρίες εντός-εκτός φυλακής», «Σχέσεις με την οικογένεια», «Φορείς», «Προτάσεις, Φόβοι-Προσδοκίες», ενώ ακολουθώντας την ίδια διαδικασία και για την Θεματική Ανάλυση των μελών των οικογενειών, προέκυψαν οι εξής τέσσερις (4) Θεματικές: «Εμπειρία του εγκλεισμού», «Εμπειρίες εντός-εκτός φυλακής», «Φορείς», «Προτάσεις, Προσδοκίες-Φόβοι».

Τα ευρήματα της έρευνας στο σύνολο τους, επιβεβαιώνουν την ερευνητική και θεωρητική προσέγγιση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, η οποία υποστηρίζει πως η φυλάκιση αποτελεί ένα επώδυνο μέτρο, το οποίο επηρεάζει σοβαρά και προκαλεί δυσάρεστες επιπτώσεις, όχι μόνο στο ίδιο το άτομο που στερείται το πιο σημαντικό αγαθό, την ελευθερία του, αλλά και στα μέλη της οικογένειάς του, καθώς ο κρατούμενος είναι μέρος/μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού δικτύου, του δικτύου της οικογένειας.

Καταλήγοντας, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, εντόπισαν και ανέδειξαν την υπάρχουσα κατάσταση, καθώς και συγκεκριμένες ανάγκες σε ζητήματα Εγκληματο-προληπτικού χαρακτήρα, όπως μεταξύ άλλων: θέματα υποτροπής κρατουμένων, κρούσματα βίας μέσα στη φυλακή και εξάρτηση από ουσίες. Επιπρόσθετα, συγκεκριμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η συμβουλευτική και τα προγράμματα απεξάρτησης-επανένταξης, θεωρήθηκαν χρήσιμες πτυχές και διερευνήθηκαν, καθώς με τον τρόπο αυτό παρέχεται μια πληρέστερη εικόνα όσον αφορά τους παράγοντες που μπορεί να ενισχύσουν τους οικογενειακούς δεσμούς (προγράμματα συμβουλευτικής), ή να απομακρύνουν τα μέλη μιας οικογένειας (χρήση ουσιών). Τέλος, παρατίθενται ιδιαίτερα σημαντικοί τομείς για την ανάπτυξη πολιτικής και πιθανών βέλτιστων πρακτικών που αφορούν τις οικογένειες, τους κρατούμενους και τους αποφυλακισθέντες.

The present research examined the multifaceted impact of incarceration on inmates, released prisoners and their families. The purpose of this research focuses on the investigation of the problems and consequences caused by imprisonment to detainees as well as the family network of incarcerated individuals, at a Personal, Social, Psychological, Economic and Family level.

The research was conducted by gaining access to the following Penitentiaries: Diavaton- Thessalonikis, Chalkida, Nafplio, and Ioannina. In addition, access was granted to the Gate of Freedom (NGO) and KETHEA Prometheus during the period December 2018 - June 2019. It is the first empirical research of its kind in this area. A qualitative approach and in-depth analysis of the subject matter was adopted, through personal semi-structured interviews with inmates, released prisoners and family members.

The data resulted from 118 interviews. Thematic Analysis was selected, as the appropriate method of analyzing such a qualitative data. From the analysis of the transcribed text material, appropriate codes were created, which in turn produced the following Themes, for both the incarcerated population and the inmates’ families. Specifically, from the Thematic Analysis of the incarcerated individuals (inmates-released prisoners) five (5) Themes emerged: «Experience of incarceration», «Experiences in and out of prison», «Relationships with the family», «Relevant Organizations», «Propositions-Expectations and Fears». Following the same procedure, for the families, four (4) Themes were identified: «Experience of incarceration», «Experiences in and out of prison», «Relevant Organizations», «Propositions, Expectations and Fears».

In general, the research findings are in accordance with recent relevant literature, which argues that imprisonment is indeed a painful rehabilitation measure, seriously affecting and causing negative experiences, to not only the person who is deprived of the most important asset, his/her liberty, but also to his/her family members. One must not forget that inmates are part / members of a wider social network, their family network.

In conclusion, the results of the present research, identified and highlighted the current situation, as well as specific needs in terms of crime prevention measures related to prison population, such as: Re-offending, violence in prison and substance abuse. In addition, specific therapeutic approaches such as counseling and rehabilitation-reintegration programs have been explored, as they could directly influence the factors which may strengthen family ties. Finally, important areas for policy development are identified and discussed as well as possible best practices for families, inmates and released prisoners.