Ο ναός της Καπνικαρέας, στην οδό Ερμού, στο κέντρο της Αθήνας αποτελεί μια από τις πιο όμορφες θύμησες των φοιτητικών μου χρόνων. Μέσα από τους πολλούς θορύβους της πόλης, ανάμεσα σε πολλά καταστήματα και κόσμο, ξεπροβάλλει εκεί, λες και θέλει να μας θυμίζει πόσο προσκολλημένοι είμαστε στην ύλη. Πόσο μακριά είμαστε από το βαθύτερο νόημα της ζωής, πόσο μπλεγμένοι είμαστε στα δίκτυα της καθημερινής ζωής, παραμερίζοντας καθετί που ωφελεί την ψυχή μας και την πνευματική μας ζωή! Πολλοί είναι οι επισκέπτες που κάθονται στον περίβολο για να ξαποστάσουν, άλλοι για να προσκυνήσουν και να προσευχηθούν και άλλοι για να προσέξουν και να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική μορφή καθώς και την εικονογράφηση του ναού. Η εικονογράφηση του ναού της Καπνικαρέας είναι έργο του Φώτη Κόντογλου και του συνεχιστή του Σπύρου Παπανικολάου και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Από τις επισκέψεις μου στον ναό ιδιαίτερη αίσθηση μου έκανε η τοιχογραφία του Ρωμανού του Μελωδού που βρίσκεται έξω από το διακονικό του Ιερού Βήματος. Ο κορυφαίος υμνογράφος εικονίζεται νέος, με λεπτό μύστακα και λίγα γένια. Έχει κοντά καστανά μαλλιά που σχηματίζουν δύο βοστρύχους πίσω από τον λαιμό1. Φορά την ενδυμασία του διακόνου. Ο χιτώνας του είναι λευκός με χρυσά επιμανίκια. Η ούγια κάτω από το χιτώνα είναι στολισμένη, όπως και τα επιμανίκια. Από τον δεξί ώμο πέφτει η τραχηλιά, πάνω στην οποία είναι γραμμένη η λέξη «ΑΓΙΟΣ». Πάνω στον αριστερό ώμο πέφτει το επιρριπτάριο σε χρώμα μπλε. Με το αριστερό χέρι ο Άγιος κρατά ομοίωμα εκκλησίας, ενώ με το δεξί θυμιατήρι. Η τοιχογραφία φέρει την επιγραφή «ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός»2.

Ο εικονιζόμενος Άγιος μου έδωσε το έναυσμα να ασχοληθώ με τη μελέτη του προσώπου του αλλά και του έργου του. Σπουδαίες απεικονίσεις του Αγίου συναντάμε στην Εύβοια σε τοιχογραφία στο καθολικό της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννου του Καταρράκτη, στην Αίγινα σε τοιχογραφία στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής και στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ζώνης, στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου σε ξυλόγλυπτο αναλόγιο.

Αξιόλογη είναι και η παράσταση του Ρωμανού του Μελωδού στις τοιχογραφίες του καθολικού της Μονής Σταυρονικήτα στο Άγιο Όρος.

Ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός δίκαια χαρακτηρίζεται ως ο πιο μεγάλος ποιητής όλων των εποχών. Τα έργα του κατατάσσονται μέσα στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι ο κυριότερος κοντακιογράφος και βυζαντινός υμνογράφος. Μέσα από τα έργα του είναι φανερή η θεία αγάπη, η ταπείνωση και η ευλογία που είχε από το Άγιο Πνεύμα. Οι ύμνοι του δοξάζουν τον Θεό, διακονούν αυτούς που τους ψέλνουν, τους ακούνε ή τους διαβάζουν. Συγκινούν και υποκινούν τις ψυχές στην αλήθεια του Χριστού, στη μίμηση των Αγίων και τις δυναμώνουν πνευματικά. Ο Άγιος του Θεού με τους ύμνους του διδάσκει, ποιμαίνει, οδηγεί στη σωτηρία. Τα μηνύματά του διαχρονικά, ο λόγος του όμορφος και μαγευτικός. Μέσα στον Ρωμανό διακρίνει κανείς τους Πατέρες, τις δογματικές αλήθειες της πίστης μας, τις διηγήσεις της Αγίας Γραφής, δοξολογίες προς τον Θεό και κυρίως τονίζεται ο σκοπός της σαρκώσεως του Θεού. Οι ύμνοι του λες και βγαίνουν από τον ουρανό, αισθανόμαστε σε αυτούς την ανάσα του Αγίου Πνεύματος. Ο Άγιος της εποχής μας, ο όσιος Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, έλεγε πως «Ο Ρωμανός ήταν όλος μέσα στη χάρη και ό,τι έγραψε είναι τέλειο» 3.

Ο Pitra ονόμασε τον Ρωμανό «Πρίγκηπα των αρχαίων μελωδών». Ο Bouvy τον αποκαλεί «Πίνδαρο της εκκλησιαστικής ποιήσεως» , ενώ ο Gelzer τον θεωρεί ως τον «Δάντη των Νεοελλήνων»4. Ο Ελύτης τον χαρακτηρίζει ως «Ελληνόσυρο μάγο». Παρόλα αυτά ο ίδιος στις ακροστιχίδες των ύμνων του θεωρεί τον εαυτό του «ταπεινό Ρωμανό»5. Σε όλο το έργο του είναι φανερή η μετριοφροσύνη και η φυσική του ταπείνωση. Με συντριβή προσεύχεται και ζητά συγγνώμη για τα λάθη του στο κοντάκιο του «Της Δευτέρας Παρουσίας» :

«Ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις ἐμὲ κατακείμενον ἐξανάστησον, δέομαι,
ὅτι ἃ λέγω καὶ συμβουλεύω τοῖς ἄλλοις οὐ φυλάττω…» 6.

The church of Kapnikarea, on Ermou Street, in the center of Athens, is one of the most beautiful memories of my student years. Through the many noises of the city, among many shops and people, it emerges there, as if it wants to remind us how attached we are to matter. How far we are from the deeper meaning of life, how entangled we are in the networks of everyday life, setting aside everything that benefits our souls and our spiritual lives. Many visitors sit in the courtyard to rest, others to worship and pray, and others to watch and admire the architectural form as well as the iconography of the Temple. The illustration of the temple of Kapnikarea is the work of Fotis Kontoglou and his successor Spyros Papanikolaou and is of particular interest.
From my visits to the temple, the mural of Romanos the Melodist, which is located outside the deaconry of the Holy Step, made a special impression on me. The leading hymnographer is depicted as young, with a thin mustache and a few beards. Ηe has short brown hair that forms two tresses behind her neck. Ηe wears the dress of a deacon. His tunic is white with gold sleeves. The ugliness under the tunic is adorned like the sleeves. The cervix falls from the right shoulder, on which the word "SAINT" is written. On the left shoulder falls the epirriptary in blue. With his left hand the saint holds a model of a church, while with his right incense burner. The mural bears the inscription Saint Romanos the Melodist.

The depicted Saint gave me the impetus to deal with the study of his face and his work. We find great depictions of the Saint in Evia in a mural in the catholic of the Holy Monastery of Agios Ioannis the Waterfall, in Aegina in a fresco in the church of Agia Kyriaki and in the chapel of the Holy Zone, in the Holy Monastery of Vatopedi in a wood-carved analogy. The performance of Romanos the Melodist in the frescoes of the katholikon of the Stavronikita Monastery on Mount Athos is also remarkable.

Saint Romanos the Melodic is rightly described as the greatest poet of all time. His works are among the masterpieces of world literature. He is the main Byzantine hymn writer. Through his works, the divine love, humility and blessing he had from the Holy Spirit are evident. His hymns glorify God, serve those who sing to them, listen to them or read them. They move and motivate souls in the truth of Christ, in the imitation of the Saints and strengthen them spiritually. The Saint of God with his hymns teaches, shepherds, leads to salvation. His messages over time, his speech beautiful and enchanting. Within Romanos one can distinguish the Fathers, the dogmatic truths of our faith, the stories of the Bible, praises to God and above all the purpose of the incarnation of God is emphasized. His hymns seem to come out of heaven, we feel in them the breath of the Holy Spirit. The Saint of our time, Saint Porphyrios Kausokalyvitis, used to say that "Romanos was all in grace and what he wrote is perfect".

Pitra named the Roman prince of ancient melodies. Bouvy calls him Pindar of ecclesiastical poetry while Gelzer considers him the Dante of the modern Greeks. Elytis describes him as a Greek-Russian magician. Nevertheless, he himself considers himself a "humble Roman" at the end of his hymns. His modesty and natural humility are evident throughout his work. With a crash he prays and apologizes for his mistakes in the stock of "The Second Coming" :

«Ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις ἐμὲ
κατακείμενον ἐξανάστησον, δέομαι,
ὅτι ἃ λέγω καὶ συμβουλεύω
τοῖς ἄλλοις οὐ φυλάττω… » .